پروژه خجیربان

تخریب و آلودگی محیط زیست در سطح جهانی، منطقه ای و ملی یکی از مشکلات اساسی کره زمین است. یکی از راه های حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی، انتخاب و معرفی مناطق با ارزش و دارای تنوع زیستی، به عنوان مناطق حفاظت شده است. استاندارد جهانی برای مناطق حفاظت شده ٪۱۰ وسعت کشورها است و این استاندارد به سمت ٪۱۳ در حال رشد است.

براساس تعریف ارائه شده توسط اتحادیه جهانی حفاظت( IUCN)  در سال ۱۹۹۴ منطقه حفاظت شده “یک بخش از سرزمین یا دریاست که به حفاظت، توحه به تنوع زیستی و توحه به منابع طبیعی یا فرهنگی مرتبط با آن، اختصاص یافته و براساس قوانین اهرم های موثر، مدیریت می شود.”

هدف از معرفی مناطق حفاظت شده، هدف از گنحینه های ارزشمند حیات مانند، ژن ها، گونه ها، زیستگاه ها، اکوسیستم ها، چشم اندازها و تمرین بهره برداری به صورت پایدار در جهت توسعه پایدار  که به صورتی که فعالیت های انسانی و اقتصادی به صورت که محیط زیست امکان بازسازی خود را حفظ کرده و توانمندی های محیط برای نسل های آینده به جای بماند، صورت پذیرد.

تشویق جوامع محلی ساکن در مناطق حفاظت شده به استفاده از روش های پایدار در تولید مواد غذایی، صنایع دستی، گیاهان دارویی، کشاورزی، دامپروری و طبیعت گردی، نیازمند پشتیبانی قوی برای رقابت اقتصادی و بازاریابی است. کشاورزی و دامداری بدون استفاده از کود، سم، هورمون ها و فرآوری محصولات با استفاده از فنون سازگار با محیط زیست، محصولاتی طبیعی به دوستداران محیط زیست ارائه می دهند که ضامن سلامت آن هاست. این محصولات می تواند با نشان های مخصوص در بازارهای محلی توزیغ شود و مشتریان را به خود جلب نمایند.

ویژگی های پارک های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود

بخشی از اراضی شمال شرق تهران که پارک های ملی خجیر و سرخه حصار در دل منطقه حفاظت شده جاجرود در آن واقع شده است، از زمان انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت( در سال ۱۱۳۳ خورشید) با حدود ۱۵۰۰۰۰۰ هکتار وسعت، به جهت جمعیت قابل توجه حیات وحش، تحت عنوان قرق یا شکارگاه سلطنتی نامیده شد.

این نشان از گونه ای حفاظت با دیرینگی ۲۶۰ سال در این منطقه است که منجر به حفظ ارزش هایی زیستی آن شد.

مدیریت پارک ملی سرخه حصار از ابتدا تا سال ۱۳۵۷ در اختیار دربار بود و به شدت تحت مراقبت و حفاظت قرار داشت،  مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست براین منطقه، از ابتدای سال ۱۳۶۱ آغاز شد.

 اهداف حفاظت مشارکتی در پروژه خجیربان

واژه مشارکت مردمی که در ادبیات اجتماعی ایران وارد شده است ولی به حهت دشواری های اجرای آن، تجارب موفق در این زمینه کمتر مشاهده می شود. حصور سازمان های غیر دولتی و مردم نهاد، بری ایجاد پیوند میان مردم و دولت و فراهم آمدن زمینه همکاری های موفقیت آمیز بسیار مهم است.

مشارکت مردم در حفاظت از مناطق تحت مدیریت کلید اصلی دستیابی به حفاظت است. حامعه محلی ساکن در مناطق حفاظت شد، باید در طراحی، اجرا و ارزیابی برنامه های پایدار مشارکت داشته باشند. برای مشارکت جامعه محلی باید توامند باشد.

توامندی های مورد نیاز جامعه محلی می تواند موارد زیر را شامل شود:

• جامعه محلی باید به خوبی شکل گرفته باشند.
• چامعه محلی باید آموزش دهنده و توانایی ارائه خدمات با کیفیت و پایداری اقتصادی را دارا باشند.
• چامعه محلی باید به خودباوری رسیده و به دانش و فرهنگ بومی و سنتی خود آشنا باشند.

سازمان های غیر دولتی و مردم نهاد قادر هستند در متشکل کردن جوامع محلی، آموزش آن ها، پژوهش و استخراج دانش بومی و سنتی حفاظت از سرزمین و ایجاد پیوند میان خواسته های مردم و سازمان های دولتی، نقش ایفا کنند.

در روش های قدیمی، محدوده منطقه تحت حفاظت را به مردم معرفی می کردند و برای آن ها دستورالعمل هایی در زمینه فعالیت های مجاز و غیر مجاز تدوین می کردند و بیشترین تمرکز بر اعمال مقررات بود و کمترین توجهی به علاقه مردم مستقر در منطقه و اطراف آن میشد و هیچ گونه تلاشی برای مشارکت مردم در طراحی و مدیریت منطقه به عمل نمی آمد، در حالی که بسیاری از مقررات تدوین شده تاثیر مستقیمی بر زندگی مردم می گذارد. در نتیجه چنین روشی ارتباط ضعیف جامعه محلی با مدیریت دولتی منطقه، تقابل و خلا در حفاظت از منطقه است.

مدیریت یک منطقه حفاظت شده علاوه بر وطیفه حفاظت،، دو فعالیت یا وظیفه اصلی دیگر را نیز بر عهده دارد: توجه به ساکنان منطقه و تاثیر متقابل انسان و محیط.

اگر جامعه محلی متشکل نگردد و در تصمیم گیری و مدیریت دخالت داده نشود، نسبت به منطقه حفاظت شده احساس مالکیت نخواهد کرد.

آشنایی کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست و محیط بانان با ایده حفاظت مشارکتی و پیچیدگی ها و الزامات آن و جلب مشارکت و بهره مندی اقتصادی پایدار جامعه محلی از منطقه، هر دو از الزامات حفاظت هستند.

پروژه خجیربان چیست؟

انجمن پایشگران حامی محیط زیست(پاما) یک تشکل غیردولتی محیط زیستی است. این تشکل براساس تجارب ملی و بین المللی خود، طرحی را با هدف ایجاد زمینه های “حفاظت مشارکتی”  تحت عنوان “خجیربان” به اداره کل محیط زیست استان تهران پیشنهاد کرد.

این طرح از آبان ماه سال ۱۳۹۰ فعالیت های خود را آغاز نمود. این طرح با جلب حمایت معاونت محیط طبیعی، مدیریت پارک های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود، محیط بانان، جامعه محلی ساکن در این مناطق، اهالی تهران، فرهیختگان، هنرمندان، بخش خصوصی و متخصصان، اقداماتی را به اجرای “حفاظت مشارکتی” به اجرا گذارده است.

• این طرح می کوشد که خجیر و سرخه حصار را به عنوان نماد طبیعی تهران به مردم بشناساسند و ارزش های کم نظیر زیستی و اکوسیستمی آن را معرفی نماید.
• این طرح تلاش می کند با جلب اعتماد، مشارکت، هم اندیشی، حمایت و آموزش در میان  گروه های مختلف جوامع روستایی، مشارکت مردم برای حفاظت از این منطقه را جلب نماید.
• این طرح می کوشد، از میان فرهیختگان و افراد مورد علاقه مردم و بخش خصوصی حامیانی برای حمایت مادی و معنوی حفاظت منطقه جذب نماید.
• این طرح می کوشد، تجارب اهالی در حفاظت از منابع طبیعی را گردآوری نموده و الگوهایی از فعالیت های اقتصادی پایدار را با مشارکت جوامع محلی به مورد اجرا گذارد.
• این طرح تلاش می کند، مرکزی جذاب برای بازدیدکنندگان برای معرفی منطقه جذب نماید.
• این طرح سعی دارد یک مسیر گردشگری با مشارکت جامعه محلی و براساس استانداردهای حفاظت از محیط زیست و رعایت موارد آموزشی، ایجاد کند.
• این طرح با همکاری و مشارکت صمیمانه اعضای پاما، شوراهای روستایی، بانوان عضوسازمان های محلی، مدیریت، کارشناسان و محیط بانان اداره کل استان تهران، دردست اجراست.

• برگزاری کارگاه هم اندیشی دو روزه کاشناسان و محیط بانان اداره کل محیط زیست استان تهران سال ۹۰
• کارگاه بیان فعالیت های طرح توسط جوامع محلی و پاما در مسجد روستای باغ کمش در اصل ۹۲
• کارگاه تشریح طرح برای پروفسور کناپ و سوخو، فعالان بین المللی حفاظت مشارکتی
• طراحی گرافیکی آرم خجیر بان با هماهنگی خانم مرضیه برومند توسط گرافیک سرشناس آقای ابراهیم حقیقی
• طراحی پوسترها ، بروشور و بنر برای معرفی طرح به جوامع محلی و علاقمندان به بنرها با همکاری داوطلبانه همکاری خانم مرضیه برومند
• برگزاری همایش معرفی طرح خجیربان به حامیان خجیر، روزنامه نگاران و متخصصان محیط زیست
• سخنرانی خانم مرضیه برومند در همایش معرفی پروژه خجیربان در دانشگاه صنعتی شریف
• بازدید از روستاها و ملاقات با اعضای شوراهای روستایی و دهیاری و نصب بنرها و پوسترهای خجیربان توسط شورا در روستاهای منطقه
• تشکیل سازمان های محلی بانوان برای حمایت از محیط زیست و بهسازی روستا و هم اندیشی با آن ها با استفاده از روش های PRA
• نشست با جوامع محلی، تشکیل سازمان های محلی روستایی با استفاده از روش های PRA
• نشست های متعدد سازمان های محلی با شورا برای تبادل نظر در مورد مشکلات روستا
• طرح اتوبوس طبیعت- این طرح توسط خانم مرضیه برومند برای تشویق اهالی به حفاظت از محیط زیست منطقه ارائه شد.
• آموزش محیط زیست در مدارس روستایی جاجرود: برای این آموزش ها طرح درس های ویژه این منطقه با توجه به فرصت ها و تهدید ها طراحی شد

باقدردانی از تلاش خستگی ناپذیر پامایی های پر تلاش

پانته آ اردانی- فرحناز اردانی- نرگس گودرزی-مژده هوشمند- مرجان اسدی- ستاره بابکی- نازلی یزدی زاده- نگار فیض آبادی- پگاه جلالی- سارا امینی- کاظم کلهر- مهدیه نصرتی-

نیک آ سنگیان- نیلوفر ایمانی- بهاره یزدی زاده- سمیرا حسینی- فرزانه نوروزی- آدنیس زرگر- نوشین عابدین- آیدین پورخامنه- محمد عظیمی-

مدیر ارائه دهنده طرح میترا البرزی منش

جهت اطلاعات بیشتر میتوانید با پشتیبانی تماس گرفته و یا به سایت ما مراجعه نمایید.