دنا

پروژه دنا (مشارکت محور سازگاری با تغییرات اقلیمی و کاربری اراضی) توسط  انجمن پاما

در شش روستای ذخیرگاه زیست کره دنا در سال 95-1394 با موفقیت به اجرا گذاشته شد.

پروژه مشارکت جوامع محلی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی  و استخراج مشارکتی کاربری اراضی در  محدوده یک زیر حوضه از ذخیره گاه زیست کره دنا شامل شش روستا (چناربرم، دشت رز، بن زرد علیا، بن زرد سفلی، خونگاه و آب سپا)، در 15 اسفند سال 1394 با همکاری و پشتیبانی فنی و مالی بنیاد سوکو و وزارت محیط زیست کشور آلمان، توسط انجمن پایشگران حامی محیط زیست ( پاما) شروع به فعالیت نمود.

این پروژه تلاشی برای ایجاد گروه­های محلی مجهز به دانش لازم برای مقابله با اثرات زیان بار تغییرات جوی بوده است، تا با کمک این گروه ها، گام های جدی در جهت حرکت به سمت استفاده پایدار از منابع  اراضی و آبی برداشته شود.

تیم اجرای پروژه فعالیت خود را با حضور در منطقه برای شناخت محدوده پروژه، معضلات زیست محیطی آن و دغدغه­ های جوامع محلی آغاز نمودند.  در نهایت با کمک اهالی و گفت و گو با آنان و جمع آوری اطلاعات به صورت مشارکتی، مشکلات زیست محیطی منطقه در بخش­های مختلف استخراج گردید.

کم آبی، تعارض حیات وحش با باغداری و کشاورزی، کاهش وسعت جنگلها طی سالیان اخیر، پراکنش زباله در سطح روستاها، برداشت بی رویه گیاهان بومی و شکار غیرمجاز از جمله مسائل مطرح شده توسط اهالی بود.

در ادامه با توجه به مشکلات ترسیم شده توسط اهالی برای هر روستا و با در نظر داشتن تاثیرات تغییر اقلیم بر اکوسیستم­های منطقه، کارگاههای توانمندسازی جوامع محلی برای نحوه رویارویی با این تغییرات و حرکت به سمت بهره برداریهای پایدار از منابع تشکیل گردید.

از آن جایی که تشکیل سازمان­های محلی همواره یکی از بخش­های مهم پروژه­های مشارکت محور محسوب شده که تداوم پروژه را محقق می­سازد، در این پروژه نیز پس ارائه آموزشهای لازم به اهالی و شناسایی معیشت­های جایگزین و کمکی با کمک آنان، تشکلهای محلی با محوریت کشاورزی، گردشگری و صنایع دستی به صورت مجزا تشکیل شدند.

برنامه کشاورزی پایدار در منطقه با هدف به حداقل رساندن تاثيرات منفي  بخش کشاورزی بر محيط زيست همزمان با فراهم نمودن سودمندي کشاورزی در ذخیرگاه زیست کره دنا طراحی گردید.  طی کارگاههای مختلف پس از بررسی مشکلات موجود و ارزیابی مزارع، فنون اصلاحی کشاورزی به اهالی روستاها آموزش داده شد. در بخش گردشگری پایدار نیز با تاکید بر ایفای نقش هماهنگ میان جامعه محلی، سازمان­های دولتی و بخش خصوصی، آموزش بنیان­های مورد نیاز راه­اندازی گردشگری مدنظر قرار گرفت. ارزیابی خانه­های داوطلب در روستاها برای استقرار بوم کلبه، مجهز شدن تشکلهای محلی به دانش لازم برای ایجاد پکیج خدمات سفر به مسافران  و آموزش ظرفیت برد گردشگری پایدار از جمله فعالیت­های انجام شده در این بخش بوده است. و هم چنین در بخش صنایع دستی که ارتباط تنگاتنگی با گردشگری دارد، کارگاههای برای شناسایی و آموزش تولید محصولات کاربردی  صنایع دستی با تاکید بر صنایع دستی اصیل و بومی منطقه تشکیل گردید.

در کنار فعالیتهای یاد شده، جمع­آوری و مستندسازی دانش بومی به منظور احیای روش­های سنتی مدیریت و حفاظت از منابع، درآمدزایی و همچنین رویارویی با مشکلات طبیعی، نیز انجام گرفت. روشهای سنتی حفاظت و مدیریت جنگل و مرتع، سنت­های تقسیم زمین، آب و مرتع، نحوه پایدار برداشت گیاهان دارویی، شناسایی صنایع دستی در قدیم، غذاهای محلی و سنتی، سوابق فرهنگی و قومی و ایلی، بازی­ها و جشنهای محلی از جمله مواردی بودند که در این بخش مدنظر قرار گرفتند.

در ادامه در راستای افزایش آگاهیهای زیست محیطی جوامع محلی و با تاکید بر جوانان و بانوان، با همکاری سمن­های استانی دوره­های آموزشی با محوریت اثرات تغییر اقلیم بر ذخیره گاه زیست کره دنا برگزار گردید. برای آموزش مفاهیم زیست محیطی در مدارس نیز پكيج هاي آموزشي به صورت بازی های محیط زیستی ویژه منطقه تهيه شد و آموزش در مدارس توسط تعدادی از داوطلبین در روستاها و با دریافت مجوز از اداره کل آموزش و پرورش استان و شهرستان  انجام گرفت.

یکی از اهداف مهم پروژه دنا استخراج مشارکت محور کاربری اراضی محدوده مورد مطالعه و ارائه پیشنهادات  جهت بهبود کاربری اراضی و رفع تعارضات میان جامعه محلی و مدیریت ذخیره گاه بود که این مهم از طریق برگزاری کارگاههای مشارکتی کاربری اراضی محقق گردید. طی کارگاههای آغازین کاربری اراضی، مفاهیم مرتبط با کاربری و هم چنین نحوه کار با دستگاه GPS به اهالی آموزش داده شد. در ادامه کارگاههای اولیه، اهالی روستاها با کمک نقشه­هایی که با کمک خود آنها تهیه شده بود، به بحث پیرامون کاربری اراضی روستاها در آینده پرداختند.

جوامع محلی در انتهای پروژه دریافته­اند که ادامه روند موجود در منطقه و بهره­برداری به شیوه کنونی آینده مطلوبی برای ذخیره­گاه زیست کره دنا رقم نخواهد زد و این اگاهی نقطه مهمی در حفاظت محسوب می­شود. مردم اکنون می­دانند که بهره­برداری­های ناپایدار از منابع مانند شکار، برداشت بی رویه گیاهان دارویی، قطع درختان و …. در نهایت به محیط زیست و کیفیت زندگی انها لطمه خواهد زد و تغییر این وضعیت در گرو برخورد مسئولانه و آگاهانه آنها با محیط زیستشان خواهد بود. در ادامه به تشریج مراحل اجرای پروژه میپردازیم.

اهداف پروژه دنا

تا پایان سال 2016 آموزش و ظرفیت سازی برای بیش از 180 نفر از اعضای جامعه محلی که در شش روستا ساکن هستند در موضوع تغییرات آب و هوایی و استفاده پایدار از آب و زمین انجام شده است که بطور غیر مستقیم 720 نفر از اهالی همان روستاها را تحت تاثیر قرار داده است. فعالیت روستاییان در رایطه با طرح کاربری اراضی، به سمت بهره برداری های جایگزین پایدار از زمین و سازگار با تغییرات اقلیمی هدایت شده است (مدیریت چرا ، جنگل زدایی کمتر، و صرفه جویی در مصرف آب).

گروه های هدف:

مردم محلی ( روستاهای هدف)، تصمیم گیرندگان دولتی، خصوصی، و سمن های محلی که به نوعی با مقوله مدیریت ذخیره گاه زیست کره دنا مرتبط هستند:

• تشکل های بهره برداران از منابع طبیعی: تشکل مرتع داران و غیره
• اداره کل سازمان محیط زیست کهگیلویه و بویر احمد
• سازمان مراتع ، جنگلداری و آبخیزداری
• مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی
• بخش مراتع وزارت کشاورزی
• اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری
• سمن های محلی

دستاوردهای پروژه دنا

1. طرح پیشنهادی ماحصل کارگاه اولیه ایست که در آن موضوع با کمک مدیران ذخیره گاه بحث و بررسی شده است. تهدیداتی که ذخیره گاه زیست کره دنا با آن روبروست بررسی و ملزومات بهره برداری پایدار و همچنین سازگاری با تغییرات جوی همگی دراین طرح شناسایی شده اند.
2. شش کارگاه جوامع محلی برای ظرفیت سازی و افزایش توجه به “بهره برداری پایدار از منابع طبیعی” و ” سازگاری با تغییرات آب و هوایی” برگزار شده اند. این آموزشها گزینه هایی برای رویکردهای جایگزین بهره برداری ناپایدار می باشند.
3. بر مبنای این ظرفیت سازی شش تشکل محلی به روش مشارکتی شکل گرفتند.
4. این کارگاه ها و فرایندهای اجرایی آنها منجر به ایجاد و توانمندسازی سازمان های جامعه- محور (محلی) ( CBOs) در روستاها شده است.
5. برآیند کلی آموزش: ظرفیت و دانش جوامع محلی به ویژه زنان و جوانان،اعضای مهم سازمانهای مختلف و مرتبط دولتی، خصوصی و غیر دولتی در مورد تهدیدات و استفاده پایدار از ذخیره گاه زیست کره دنا تقویت شده و روشهای معیشت جایگزین (مانند صنایع دستی و اکوتوریسم) معرفی و آموزش داده شده اند.
6. نتایج حاصل از کار با روستاهای محلی و درس های آموخته شده در طول این آموزشها به همراه اجرای اولیه برنامه های مدیریت منابع به همراه پیشنهادات برای بهبود طرح مدیریت ذخیره گاه زیست کره دنا تنظیم و به سازمان محیط زیست ایران تحویل داده شده است.

دابلیو وب